چرا بودجه حمایت از حقوق معلولان حذف شد؟ / سال سخت معلولان ادامه می‌یابد؟

سال ۱۴۰۱ به پایان رسید ولی سازمان بهزیستی هنوز معوقات زیادی را از سازمان برنامه و بودجه دریافت نکرده است. این معوقات شامل بخش زیادی از بودجه سال گذشته است که باعث شده تا عملکرد سازمان بهزیستی دچار مشکل شود. سازمان بهبزیستی، همچنین مسئول رسیدگی به وضعیت معلولان نیز است. با وجود پیگیری‌های مداوم معلولان و مدیران مراکز توانبخشی، تنها کمتر از 60 درصد از معوقات سال ۱۴۰۱ را تا پایان سال جاری دریافت کرده است. پایان سال گذشته، مقامات سازمان برنامه و بودجه وعده دادند که 3 هزار میلیارد تومان باقیمانده را در تعطیلات نوروز پرداخت خواهند کرد.

در حالی جامعه معلولان کشور در کنار مشکلات توانبخشی، معیشتی و غیره با مشکلات بودجه‌ای سازمان بهزیستی درگیر هستند که ردیف بودجه مخصوص معلولان از لایحه بودجه 1402 حذف شده است. 

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، بررسی‌های انجام‌شده درباره فعالیت‌ها و اعتبارات مرتبط با خدمات توانبخشی در سازمان بهزیستی نشان می‌دهد اگرچه تا پیش از سال ۱۴۰۰ در قوانین بودجه سنواتی فعالیت‌های مرتبط با خدمات توانبخشی و اعتبارات مربوط به اجرای آن به صورت مشخص درج شده بود، اما در قانون بودجه سال 1401 و لایحه بودجه 1402، کلیه فعالیت‌ها و اعتبار مربوط به آن حذف شده است. 

بررسی تبصره‌های مرتبط با خدمات توانبخشی و معلولان در لایحه بودجه 1402 نشان می‌دهد که برخی موضوعات مرتبط با حوزه معلولیت و توانبخشی مانند اعتبار مرتبط با اجرای مواد (5) و (8) قانون حمایت از معلولان و تامین هزینه معلولیت شدید و ضایعه نخاعی ناشی از تصادفات رانندگی و پیشگیری از معلولیت در لایحه بودجه 1402، حکم مجزایی نداشته و به صورت ردیف‌های متفرقه به ذیل اعتبارات سازمان بهزیستی منتقل شده است.

وجود برخی چالش‌های اساسی از جمله غیرواقعی بودن اعتبارات مصوب در قوانین بودجه سنواتی، افزایش هزینه‌های خدمات توانبخشی مشمولین سازمان و ناکافی بودن پوشش بیمه‌ای خدمات توانبخشی، غیرواقعی بودن تعرفه‌های مراکز توانبخشی نگهداری معلولان و عدم پایداری منابع اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان، مانع افزایش کیفیت زندگی معلولان و همچنین موجب کاهش اثربخشی اعتبارات اختصاص‌یافته شده است.

یک سال پس از تصویب قانون حمایت از حقوق معلولان (مصوب 1396)، در قوانین بودجه سنواتی از محل منابع هدفمندی یارانه‌ها، اعتباری جهت اجرای این قانون در نظر گرفته شد، اما در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، ردیف مربوط به اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان علی‌رغم صراحت ماده 30 این قانون و بند «۹» سیاست‌های کلی نظام قانونگذاری مبنی بر شفافیت و عدم ابهام در قانونگذاری و قانون نویسی، از ذیل ردیف‌های سازمان بهزیستی کشور و ردیف‌های هدفمندسازی یارانه‌ها (تبصره 14) حذف شده است.

درد معلولان چیست؟

بهروز مروتی - مدیر کمپین معلولان - در رابطه با اعتراض معلولان نسبت به بودجه 1402 به اکوایران گفت: اعتراض ما نسبت به حذف ردیف بودجه مستقل قانون حمایت از حقوق معلولان در بودجه 1402 است، از سال 97 این ردیف بودجه به شماره 131510 در لایحه و قانون بودجه افزوده شد که دولت در لایحه بودجه 1402 آن را حذف کرد. 

مدیر کمپین معلولان تصریح کرد: حذف ردیف بودجه مستقل قانون حمایت از حقوق معلولان باعث می‌شود که دیگر نتوان بودجه را ردیابی کرد و از اینکه در چه بخش‌هایی هزینه می‌شود اطلاع داشت، از طرفی سازمان بهزیستی و برنامه و بودجه هر کدام می‌توانند ادعاهای متفاوتی در زمینه رقم تخصیص بودجه داشته باشند که در نهایت برای جامعه معلولان مشکلاتی را در پی خواهد داشت.

براساس اظهارات مروتی، سازمان بهزیستی سازمان مطالبه‌گری نیست و با وجود مشکلات زیاد این سازمان به صورت محافظه‌کارانه رفتار کرده که قابل قبول نیست، فعالیت‌ها در زمینه حذف ردیف بودجه مستقل قانون حمایت از حقوق معلولان از طریق تشکل‌ها انجام می‌شود. 

مدیر کمپین معلولان درباره روند افزایشی نرخ ارز در سال 1401 و تاثیر آن بر هزینه‌های زندگی معلولان گفت: افزایش نرخ ارز به طور مستقیم بر زندگی افراد دارای معلولیت تاثیر می‌گذارد، چراکه اکثر وسایل کمک توانبخشی با نرخ ارز آزاد وارد می‌شود و معافیت مالیاتی شامل آنها نمی‌شود، مواد اولیه تولیدات داخلی نیز با نرخ ارز آزاد وارد می‌شود. بر این اساس هزینه‌های معلولان در سال گذشته چندین برابر شده است. 

حذف مواد غذایی از سفره معلولان

مروتی در ادامه تصریح کرد: کاهش ارزش پول ملی باعث حذف بسیاری از مواد غذایی از سفره معلولان شده که مشکلات زیادی را برای این افراد خواهد داشت، از طرفی افراد دارای معلولیت 546 هزار تومان مسمتری دریافت می‌کنند که با خط فقر 18 میلیون تومانی اصلا قابل قیاس نیست. 

به گفته مدیر کمپین معلولان، قانون حمایت از حقوق معلولان به 100 هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد که در سال 1401 تنها حدود 3 هزار و 500 میلیارد تومان تصویب شد و از این مبلغ بیش از 40 درصد تخصیص پیدا نکرد.

براساس اظهارات مروتی، بیش از 95 درصد قانون حمایت از حقوق معلولان در کشور اجرا نشده و اراده‌ای از حاکمیت برای اجرای این قانون و پرداخت حقوق افراد دارای معلولیت را شاهد نیستیم. 

این در حالیست که معلولان هشت ماه افزایش حق پرستاری افراد دارای معلولیت را که ماهانه 500 هزار تومان بوده است، دریافت نکرده‌اند. کمک‌هزینه معیشتی 200 هزار تومانی معلولان پنج ماه است که پرداخت نشده و بودجه‌های مربوط به غربالگری و توانبخشی و پیشگیری نیز تخصیص پیدا نکرده است.

بر این اساس می‌توان به صراحت اذعان کرد که سال ۱۴۰۱ سالی سخت برای معلولان این کشور بود و اگر در بر همین پاشنه بچرخد، وضعیت بهتری در سال ۱۴۰۲ را برای این قشرِ نیازمند حمایت، شاهد نخواهیم بود.