طلای سیاه، گروگان نقشه‌های دیپلماتیک

رصد اقتصادی| در هوای خنک و خشک آستانه پایتخت قزاقستان، وزیر تازه‌نفس انرژی، ارلان آکنژنوف، در حالی‌که پالتوی بلند خاکستری‌رنگش را روی دوش انداخته بود، روبه‌روی دوربین‌های خبرنگاران ایستاد. موهای جوگندمی‌اش زیر نور سرد سالن برق می‌زد و صدایش، گرچه آرام، اما محکم بود: «قیمت نفت بین 70 تا 75 دلار برای هر بشکه، تعادلی است که هم تولیدکننده را راضی می‌کند و هم بازار را آرام نگه می‌دارد.»در ظاهر این جمله، خبری معمولی بود. اما برای فعالان بازار انرژی، این سخن، همانند بوی بنزین در یک فضای بسته، خبر از شعله‌ای در راه می‌داد.

 
اپیزود اول؛ نارضایتی در اوپک‌پلاس

در هتل ریتزکارلتون دبی، جایی که نمایندگان ارشد اوپک‌پلاس برای نشست ماهانه جمع شده بودند، فضا متشنج‌تر از همیشه بود. نماینده عربستان، اخم‌هایش را درهم کشیده بود: «چطور قزاقستان می‌تواند از سهمیه عبور کند و بعد به ما بگوید این تولید بالا به خاطر تولید اولیه پایین بوده است؟ این توهین به نظم است.»

تولیدکنندگان دیگر نیز نجواکنان از تخطی آلماتی حرف می‌زدند. تحلیلگران بازار نفت می‌دانستند که تولید بی‌رویه قزاقستان، گرچه در مقیاس جهانی کم‌تأثیر به نظر می‌رسد، اما در کنار سیاست‌های مبهم آمریکا، می‌تواند بازار را به سمت یک موج نوسانی جدید ببرد.

 
اپیزود دوم؛ شبح تعرفه‌ها

در نیویورک، فردای همان روزی که آکنژنوف سخنرانی می‌کرد، دادگاهی تجاری حکم داد که بسیاری از تعرفه‌های تجاری اعمال‌شده در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ باید متوقف شود. این رأی، به‌طرز عجیبی باعث افزایش قیمت نفت شد؛ چون سرمایه‌گذاران، آن را نشانه‌ای از گشایش در تجارت جهانی تلقی کردند.

اما همه ماجرا به این ختم نمی‌شد. آن‌سوی اقیانوس، آمریکا در حال طراحی تحریم‌های جدیدی برای محدود کردن صادرات نفت خام روسیه بود. یکی از اعضای تیم شورای امنیت ملی آمریکا در گفت‌وگو با شبکه بلومبرگ گفت: «تحریم‌های هوشمند طراحی شده‌اند تا منابع مالی روسیه را هدف بگیرند، نه مردم را.»اما این تحریم‌ها، شبیه سنگریزه‌هایی هستند که در حوض آرام اقتصاد جهانی می‌افتند؛ موجی کوچک، اما با دامنه‌ای که تا خاورمیانه، قزاقستان و حتی ونزوئلا می‌رسد.

 
اپیزود سوم؛ یک سناریو، سه مسیر

از میان گفت‌وگوها و تحلیل‌های این روزها، سه سناریوی ممکن برای آینده قیمت نفت تا پایان سال 2025 قابل ترسیم است.

 
سناریوی اول- ثبات در 70 تا 75 دلار

این سناریویی است که وزیر انرژی قزاقستان آرزو دارد. در این حالت، اوپک‌پلاس موفق می‌شود از طریق دیپلماسی درون‌گروهی، کشورهای متخلف را به پایبندی به توافق بازگرداند. تولید اضافی کنترل می‌شود و سیاست‌های آمریکا در قبال روسیه با احتیاط اجرا می‌شود، بدون آنکه بازار را وارد شوک کند.تحلیلگران بازار در لندن می‌گویند در این حالت، قیمت نفت بین 72 تا 74 دلار باقی می‌ماند و تعادل نسبی در عرضه و تقاضا، از جهش‌های قیمتی جلوگیری خواهد کرد.

 
سناریوی دوم- بازگشت به بحران قیمتی زیر 65 دلار

در این حالت، قزاقستان، عراق و نیجریه به تولید مازاد ادامه می‌دهند. آمریکا صادرات نفت خود را افزایش می‌دهد تا هم به اروپا کمک کند و هم بازار آسیا را تصاحب کند. هم‌زمان رکود خفیف در اقتصاد چین، تقاضا را کاهش می‌دهد. در نتیجه، قیمت نفت سقوط می‌کند و به محدوده 60 تا 65 دلار بازمی‌گردد.

این سناریو، به گفته تحلیلگر ارشد موسسه انرژی اس‌اند‌پی گلوبال، «کابوس مشترک برای تولیدکنندگان است. کشوری مثل قزاقستان که هزینه استخراج بالایی دارد، با قیمت‌های پایین‌تر دچار کسری بودجه خواهد شد.»

 
سناریوی سوم- جهش قیمت به بالای 80 دلار

در این مسیر، تحریم‌ها علیه روسیه شدیدتر از پیش‌بینی‌ها می‌شوند، جنگ در خاورمیانه تشدید می‌شود و فن‌آوری حملات سایبری، تأسیسات نفتی را تهدید می‌کند. بازار دچار ترس و کمبود می‌شود. در نتیجه، قیمت نفت طی چند هفته به بالای 80 دلار جهش می‌کند.اما به‌گفته استفانی فرلند، تحلیلگر فرانسوی بازار انرژی، «این سناریو، اگرچه برای برخی کشورها سودآور است، اما فشار تورمی شدیدی را به اقتصاد جهانی وارد خواهد کرد و بخصوص کشورهای واردکننده مانند هند، ترکیه و مصر را دچار مشکل می‌کند.»

اپیزود چهارم؛ نفت، آینده و سایه ابهام

وقتی از وزیر انرژی قزاقستان درباره آینده سوال شد، او لبخندی زد و گفت: «ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر روز ممکن است خبر جدیدی بشنویم. مهم این است که با دیگر کشورها هماهنگ بمانیم و منافع بلندمدت را فدای تولید کوتاه‌مدت نکنیم.»او درست می‌گفت. در دنیایی که بازارهای جهانی انرژی با هر توییت، هر رأی دادگاه و هر نشتی لوله دستخوش تغییر می‌شوند، پیش‌بینی قیمت نفت مثل راه رفتن روی طناب در حال لرزش است.

 
سخن پایانی؛ در جستجوی تعادل

در پایان این داستان پیچیده، آنچه روشن است این است که طلای سیاه، نه‌تنها کالایی اقتصادی، که اکنون شخصیتی جهانی است. نفت دیگر فقط در بورس انرژی معامله نمی‌شود. در لایه‌های پنهان سیاست، در آرزوهای توسعه‌طلبانه کشورها و در گفت‌وگوی میان وزیران با چشمان خسته نیز نقش دارد.

اگر بخواهیم دست به پیش‌بینی برای پایان سال 2025 بزنیم، محتمل‌ترین مسیر همان سناریوی نخست است: بازگشت به تعادل 70 تا 75 دلار، اما تنها در صورتی که همه بازیگران، از قزاقستان گرفته تا واشنگتن، از ماجراجویی‌های بیش از حد پرهیز کنند.وگرنه، بازار نفت، آماده توفانی تازه است. توفانی که از تنگیز تا تگزاس، همه را درگیر خواهد کرد.

طلای سیاه، گروگان نقشه‌های دیپلماتیک