یارانه نقدی حذف می شود / یارانه جدید جایگزین شد + جزئیات

یارانه ۲۰ لیتری بنزین و ۸ نکته مهم درباره آن

موضوع تخصیص ۲۰ لیتر بنزین به هر کد ملی به جای اختصاص ۶۰ لیتر بنزین سهمیه ای به هر خودرو، مدتی است در مجلس مطرح شده و در صورت تصویب این طرح، تحول دیگری در نظام پرداخت یارانه های کشور ایجاد خواهد کرد.

به گزارش کاماپرس، یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی شاید تنها یارانه ای است که همه ایرانیان با آن آشنا هستند اما در صورت تصویب طرحی در مجلس که از چند ماه پیش زمزمه های آن شنیده می شود، یارانه دیگری به تمام ایران تخصیص خواهد یافت که از جنس بنزین است.

یک کارشناس انرژی در یادداشتی که امروز در روزنامه همشهری به چاپ رسیده ، این یارانه را از ابعاد گوناگون زیر ذره بین قرار داده و ۸ نکته مهم درباره آن فهرست کرده است.

همت قلی زاده در یادداشت خود نوشته است: طرح تخصیص یک لیتر بنزین به هر ایرانی توسط افرادی مطرح شده بود که تعدادی از آنها در حال حاضر نماینده مجلس یازدهم هستند.

طرح مذکور در ماجرای افزایش قیمت بنزین درآبان ‌ماه۹۸ از سوی دولت قبول نشد و فقط به‌صورت نظری در محافل و نشست‌های گروهی و علمی ارائه شد.

بعد از آغاز مجلس یازدهم زمزمه طرح توزیع بنزین با محوریت عدالت آن‌هم ۹‌ماه بعد از حوادث آبان سال گذشته دوباره به گوش می‌رسد.

این طرح ابتدا با شعار «هر ایرانی، هر روز یک لیتر بنزین» ارائه شده بود ولی در طول زمان با دریافت آمارهای جدید ۳۰لیتر در ‌ماه کمتر شده و به ۲۰لیتر کاهش یافته است.

به صورت خلاصه ؛ همت قلی زاده کارشناس انرژی معتقد است طرح این یارانه دارای نواقص فراوان است که اجرای آن پیامدهای منفی برای اقتصاد کشور به همراه خواهد داشت.

نکاتی را که این کارشناس انرژی درباره این طرح مطرح کرده در ادامه می خوانید:

۱. بنزین چه تفاوتی با ۴ فرآورده سوختی دیگر دارد؟

این سؤال جدی مطرح است که تفاوت بنزین با ۴فراورده اصلی دیگر چیست؟ اگر از دید طراحان این طرح، استفاده خودروداران (حدود ۲۵میلیون وسیله نقلیه) موجب ناعدالتی در توزیع منابع است، با همین منظر و استدلال، توزیع نفت گاز، گاز مایع و نفت کوره هم به‌نوعی موجب ناعدالتی است و فرقی بین این فراورده‌ها وجود ندارد.

۲. استفاده انتخاباتی سیاسیون از یارانه به عنوان پرچم عدالت

نکته اصلی مسئله، تأثیر تکرار واژه «یارانه» به‌مدت ۳دهه در اقتصاد ایران و همراهی نهادهایی مانند سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت و افتادن در دام این مسئله است که بارها بحث شده و هرچند اخیرا گره‌هایی از این خطای شناختی باز شده است، اما شدت تبلیغات آن‌قدر بالا بوده که طیفی از سیاسیون از این مسئله به عنوان پرچم عدالت به‌خصوص در بزنگاه‌های انتخابات استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که کاملا نادرست است.

۳. ایجاد بار مالی برای اقتصاد با یارنه توهمی

در این موضوع، با توسل به توهم یارانه (که واقعیت ندارد) برای اقتصاد ایران بار مالی حقیقی ایجاد می‌شود.

۴. طرح یارانه بنزین آرامش را از فضای جامعه سلب می کند

طرح دوباره موضوع یارانه بنزین، در شرایط کنونی و در کنار مباحث نفتی سلف، موجب آشفتگی اجتماعی خواهد شد آن‌هم در شرایطی که شدیدا به آرامش فضای عمومی نیاز است. یکی از دلایل اصلی آن، تخریب سرمایه اجتماعی و تضعیف اعتماد اجتماعی به دولت است.

۵. ایجاد بار مالی برای مالکان وسیله نقلیه

هرچند این طرح، ظاهرا نسبت به قانون هدفمندسازی یارانه‌ها جذاب‌تر است؛ اما همین   موجب تشدید ناکارایی و ایجاد بار مالی برای دارندگان وسایل نقلیه خواهد شد. اینگونه طرح‌ها صرفا آزمون‌وخطا و از روی حس و برداشت شخصی در قالب سیاست‌های اقتصادی است که تجارب متعددی ازاین‌دست در کارنامه اقتصاد ایران موجود است.

۶. امکان سوء استفاده از سامانه های الکترونیکی

تجارب سهمیه‌بندی بنزین در سال۱۳۸۶، اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها و جهش قیمت سال۱۳۹۸ ثابت کرده که برخلاف تبلیغات وسیع و انتظارات خلاف واقع، اتکا  به سامانه‌های الکترونیکی موجب بروز مشکلات پیش‌بینی نشده و انواع سوءاستفاده‌های ناشی از تفاوت قیمت‌ها می‌شود.

۷. سلیقه ای عمل کردن در طرح مباحث یارانه ای و تعریف شاخص عدالت

در مباحث اقتصاد بخش عمومی و اقتصاد رفاه «شاخص عدالت»، تعریف استانداردی دارد و نهادهای بین‌المللی شاخص‌های کارآمد ترکیبی تولید کرده‌اند. در ماجرای توزیع یارانه بنزین نیز باید این استانداردها به‌عنوان نماد سنجش لحاظ شود؛ چراکه تجربه‌های مختلف ثابت کرده است اینگونه طرح‌ها، صرفا مبتنی بر سلیقه و حس شخصی طراحان، بدون مبانی علمی و براساس برداشت ضرب و تقسیم ساده تدوین می‌شود که نتیجه‌ای جز ایجاد بستری برای سودجویی فرصت‌طلبان نداشته و نخواهد داشت.

۸. بی توجهی به پیامدهای تورمی و انقباض قدرت خرید خانوار ناشی از این طرح

ندیده گرفتن آستانه تحمل جامعه در کنار نرخ تورم شدید، انقباض شدید قدرت خرید خانوار و فساد و ناکارآمدی و جهش قیمت کالاهای اساسی مانند مسکن و خوراک و پوشاک و بهداشت موجب خسارت غیرقابل‌جبران خواهد شد.

محاسبات مقدماتی نشان می‌دهد که با میانگین نرخ تورم بلندمدت اقتصاد ایران، چنانچه قیمت ۱۰۰تومانی هر لیتر بنزین از سال۱۳۸۴ هرساله ۲۰درصد رشد داده شود قیمت این فراورده نفتی در سال۱۳۹۹ حدود ۱۵۴۱تومان برای هر لیتر به‌دست خواهد آمد و این نشان می‌‌دهد که جامعه ایران (باتوجه به انقباض درآمدی به‌دلیل رشد کمتر درآمد از نرخ تورم) هم‌اکنون قیمت بالایی برای هر لیتر بنزین پرداخت می‌کند و طرح هر مسئله‌ای درخصوص بنزین و همچنین نزدیکی به انتخابات ریاست‌جمهوری منجر به انتظارات و محاسبات غیرواقعی در ذهن جامعه خواهد شد که هرچه باشد مطلوب نظر برنامه‌ریزان نخواهد بود.

همینطور محاسبات نشان می‌دهد درصورت تصویب این طرح در مجلس و براساس اطلاعات اولیه‌ای که منتشر شده است به‌دلیل قرار گرفتن عدد ۲۰لیتر در ‌ماه پایین‌تر از نقطه تعادل مصرف بنزین ۱۵۰۰تومانی توسط دارندگان وسایل نقلیه (۲۱لیتر در ماه برای هر خودرو و میانگین  ۶۰میلیون لیتر در روز برای کل کشور) در خوش‌بینانه‌ترین حالت، دارندگان وسایط نقلیه طی یک سال  حدود ۳هزار میلیارد تومان هزینه اضافه‌تر  از حالا پرداخت خواهند کرد و حسب تجربه و نزدیکی به تاریخ آخرین افزایش قیمت بنزین، بار روانی به‌مراتب چندین برابر این رقم تولید خواهد کرد که باعث بروز زنجیره‌ای از مشکلات خواهد شد و اجرای   چنین طرحی را دچار مشکل اساسی خواهد کرد.

در شرایط کنونی که در کنار ناکارآمدی‌های مرسوم، تحریم نیز مشکلات اقتصادی در معیشت مردم ایجاد کرده، بیش از طرح چنین مسائل حساسیت‌زا و باتوجه به حواشی تلخ آبان۱۳۹۸ به سیاست‌های ثبات‌بخش در جامعه نیاز است. پیشنهاد می‌شود به‌جای برخورد ناقص با مباحث اقتصاد ایران که ماحصل خطای شناختی است، فعلا تمام تمرکز در کوتاه‌مدت بر کاهش تورم و تقویت قدرت خرید خانوار صورت بگیرد. البته آن‌هم فارغ از راهکارهای تجربه‌شده سنتی و تکراری که نهایتا منجر به افزایش نرخ و قیمت در حوزه‌های مختلف می شود. این مشکل راه‌حل‌های خاص خودش را دارد که بخشی از آن از مسیر اصلاح ساختار بودجه می‌گذرد.

یارانه وان جایگزین یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی می‌شود؟

امروز یکی از رسانه های معتبر کشور خبری منتشر کرده است مبنی بر این که نمایندگان مجلس طرحی ارائه کرده اند که بر اساس آن  به تمام حامل‌های انرژی سهمیه و یارانه ای تحت عنوان وان داده شود.

به گزارش کاماپرس،  این طرح که ظاهرا باعنوان طرح وان (مخفف واحد انرژی) شناخته می شود قرار است در دستور کار این هفته کمیسیون انرژی مجلس قرار گیرد. به نظر می رسد بهارستان نشینان از این که طی ۱۰۰ روز اول نشستن بر کرسی نمایندگی مجلس، طرح خاصی برای معیشت مردم نداشته اند از خود رضایت چندانی ندارند. این امر به اذعان دو نفر از نمایندگان نیز رسیده بود که عملکرد مجلس در این ۱۰۰ روز در حوزه معیشت مردم چندان قابل توجه نبوده است.

شاید به همین دلیل است که طرح هایی برای ایجاد تحول بنیادین در نظام یارانه ای توسط برخی نمایندگان مجلس مطرح می شود چرا که فقط با اصلاح نظام یارانه می توان به سرعت در معیشت مردم تغییر ایجاد کرد.

بنا به اعلام ایلنا، نمایندگان ارائه کننده این طرح، در طرح خود پیشنهاد کرده‌اند بهتر است برای رسیدن به مصرف بهینه، به جای آنکه فقط – مثل شرایط کنونی – بنزین به صورت سهمیه‌بندی و دو نرخی عرضه شود، سهمیه‌ بندی تمام حامل‌های انرژی در دستور کار قرار گیرد. درواقع بر اساس این طرح، برق، آب، گاز، بنزین، گازوئیل، نفت سفید و… توامان سهیمه‌بندی شوند.

ایلنا در این خبر آورده است که براساس طرح پیشنهادی مجلس به هر فرد، مقداری وان داده می‌شود درواقع یارانه‌ای که دولت می‌خواهد به هر فرد دهد به شکل وان خواهد بود، به این صورت که یک فرد ماهانه ۵۰ وان دارد که می‌تواند آن را مصرف کند و باقیمانده وان خود را در بورس بفروشد.

در خبر ایلنا به این موضوع که در صورت تصویب این طرح، تکلیف یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی چیست نشده است اما به نظر می رسد اگر یارانه وان شامل همه حامل های انرژی مصوب شود، فلسفه پرداخت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و حتی یارانه معیشتی زیر سوال خواهد رفت.

اجرای چنین طرحی دور از ذهن است

آلبرت بغازیان استاد اقتصاد دانشگاه در مورد این طرح با ایلنا گفتگو کرده و اظهار کرده است که در علم اقتصاد یارانه یا برای تولید پرداخت می‌شود که هزینه تولید پایین بیاید، دولت این یارانه را از جایی به صورت مالیات برای کالاهایی مثل سیگار و یا سیمان که پیامد خارجی منفی دارند، جمع آوری می‌کند و در جای دیگر با فرض وجود پیامد مثبت مثل کشاورزی، زنبورداری و یا آموزش و پرورش تزریق می‌کند و تا این حد متوقف می‌شود. اینگونه نیست که نمایندگان بخواهند بابت تمام حامل‌های انرژی سوبسید پرداخت شود.

وی افزوده است: اینکه به هر کد ملی سهمیه بنزین و گازوئیل داده شود و یا تحت عنوان طرح وان همه حامل‌های انرژی سهمیه‌بندی شود، اساسا دور از ذهن است. گفته می‌شود که هدف این است یارانه را به همه مردم برسانیم اینکه به هر کد ملی یک سهمیه بنزین، گازوئیل، برق و گاز بدهیم و اگر مصرف نکرد در بورس بفروشد، شدنی نیست. اصلا ساز و کار بورس چگونه باید باشد؟ یعنی هر کس بگوید من یک کارت و سهمیه دارم و آن را وارد بورس می‌کنم؟ نمایندگان باید فکر کنند چنین چیزی عملی است یا خیر؟

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: این طرح‌ها مربوط به زمانی است که اقتصاد در یک حالت باثبات قرار گرفته نه اینکه از سر بیکاری طرح‌های ابتکاری ارائه دهیم، اکنون باید به دولت اجبار کنند چرا تورم لحظه به لحظه رشد می‌کند؟

سهمیه بنزین مردم را چگونه می توان در بورس عرضه کرد؟

وی تاکید کرد: اگر قدرت خرید مردم بالا برود نیازی به دادن یارانه به این صورت وجود ندارد، به نظر من به صلاح نیست که دولت مشغول سازو کار این چنینی شود، دولت قطعا کارهای مهمتر از این دارد. تجربه ثابت کرده ما نمی‌توانیم در چنینی اموری موفق شویم، ما یک طرح مسکن مهر را که طرف قراردادها و بازار آن مشخص بود، نتوانستیم پیش ببریم و حال بیاییم سهمیه بنزین مردم را در بورس عرضه کنیم؟

بغزیان گفت: به نظر بنده فقط از فرط بیکاری این طرح‌ها داده می‌شود و نهایتا عملی نمی‌شود، عدالت در رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و ثبات قیمت است، بنابراین این طرح از نظر اجرایی از قبل محکوم به شکست است.