انحصار یا مونوپولی یکی از مفاهیم کلیدی در علم اقتصاد است. مفهمومی گسترده که در برابر رقابت کامل قرار می‌گیرد. منظور از رقابت کامل هم این است که خریداران و فروشندگان یک کالا آنقدر زیاد و متنوع هستند که هیچ فروشنده یا خریداری نمی‌تواند به تنهایی بهای یک کالا را تعیین کند. با این اوصاف بازار انحصاری به بازاری گفته می‌شود که در آن صرفا یک عرضه‌کننده یا فروشنده وجود دارد.
در پی عرضه خودرو در بورس کالا و همه حواشی که از سوی سازمان بازرسی و شورای رقابت پیش آمد، بار دیگر بحث بر سر رقابتی یا انحصاری بودن بازار خودرو در ایران داغ شد، مسئله‌ای که پیش‌تر هم نقل محافل شده بود. شاید تاکنون از زاویه مقایسه با دیگر کشورهای جهان به این پرسش پاسخ داده نشده است که بازار خودرو در ایران انحصاری است یا رقابتی. این گزارش مهم‌ترین خودروسازان ۹ کشور - آلمان، ژاپن، آمریکا، کره جنوبی، چین، مالزی، ایتالیا، فرانسه، هند – را با ایران مقایسه می‌کند.
شاید تصور عمومی این است که در مهد تولید بنز و کیا یا در سرزمین تویوتا و بوگاتی ده یا حتی صدها خودروساز وجود دارند که با چنگ و دندان با هم رقابت می‌کنند؛ این در حالی است که کشور آلمان روی هم رفته ۹ کمپانی خودروساز دارد. سه کمپانی از دسته‌بندی فوق شامل بنز، بی. ام. و، و ولکس واگن کمپانی چند ملیتی هستند و غیر از آنها تنها شش کمپانی وجود دارد. آپولو، آرتگا، بیتر، راف، اوپل و روتک.
البته در این گزارش خودروهای سنگین و نیمه سنگین مثل تراکتور و اتوبوس و انواع مختلف کامیون فاکتور گرفته شده‌اند. همچنین خودروهای مسابقه‌ای که برای مسابقات فرمول یک یا مسابقات مشابه تولید می‌شود، در نظر گرفته نشده است؛ چرا که این خودروها در چرخه رقابت با خودروهای سواری نیستند.
تحقیق درباره سرزمین تولید مزدا و تویوتا هم به ما نشان می‌دهد که ژاپن نیز مانند آلمان تنها ۹ تولیدکننده خودرو دارد که پنج کمپانی آن چند ملیتی هستند. سوزوکی، تویوتا، نیسان، مزدا و ایسوز. کمپانی‌های میتسوبیشی، آکورا، دایهاتسو، و سابارئو داخلی هستند. البته بعضی دسته‌بندی‌ها آکورا و میتوبیشی را یک کمپانی به حساب می‌آورد؛ چرا که هر دو متعلق به شرکت هوندا هستن و هوندا هم یک شرکت چند ملیتی است.
هند هم ۹ خودروساز دارد؛ اما خودروسازان کشور فرانسه از آلمان و ژاپن هم کمتر است. پژو، بوگاتی، سیتروئن، رنوآلت، آلپین، میکروکار، آکسیم و پی جی او هفت خودروساز فرانسه را تشکیل می‌دهند که با یکدیگر رقابت می‌کنند.
کشور کره جنوبی که از قضا بازار قابل توجهی در ایران داشته و دارد، جمعا با شش خودروساز بازار خودرو خود را می‌گرداند. دو شرکت بزرگ چند ملیتی یعنی هیوندا و کیا و چهار شرکت داخلی تاتا دائوو، سی تی اند تی یونایتد، سانگ یانگ، و رنوآلت موتور کره.
در میان همه این کشورها تنها دو کشور هستند که تفاوت نسبتا فاحشی با بقیه دارند. چین و آمریکا. ایالت متحده با حدود ۳۳۱ میلیون جمعیت ۲۰ کمپانی خودروساز دارد که از میان آنها جنرال موتورز، استِلانتیس، فورد و تسلا چند ملیتی هستند. بقیه شرکت‌ها مثل شلبی آمریکا، اس. آر. تی، اس. اس. سی، هنسی، کارما، پولاریس، و وی. ال. اف در این دسته هستند. چین که یک میلیارد و صد میلیون نفر بیشتر جمعیت دارد هم با ۳۵ کمپانی آمار بیشترین تعداد تولیدکننده را به خود اختصاص داده است. جیلی، برلیانس، چانگ آن، چری، دانگ فنگ و فوتون معروف‌ترین کمپانی‌ها هستند.
حتی در دنیای فراری، لامبورگینی و مازراتی هم تنها ۱۱ کمپانی دیده می‌شود. کشور ایتالیا به جز برندهای مذکور ۹ خودروساز دیگر دارد که فیات، آلفا رومئو، زاگاتو و پاگانی معروف‌ترین آنها هستند.
شاید چندان غیرمنطقی به نظر نرسد که بخواهیم سراغی از یک کشور در حال توسعه بگیریم که در زمینه خودرو نسبتا موفق بوده است. مالزی ِجنوب شرق آسیایی روی هم رفته ۵ کمپانی دارد. بوفاری، نازا، اینوکوم، پدرودوا و هلدینگ پروتون پنج خودروساز مالزیایی هستند.
حالا انحصاری دانستن بازار خودرو در ایران عجیب و غریب به‌نظر می‌رسد. اینکه به غیر از ایران خودرو و سایپا، ۸ خودروساز دیگر هم فعالیت می‌کنند - مدیران خودرو، کرمان موتور، بهمن موتور، زامیاد، پارس خودرو، فردا موتورز، آرین پارس موتور و مکث موت- و در کنار آن واردات هم بازار رقابت را بیش از پیش رقابتی‌تر کرده است.
سنا
.jpg)
.gif)
0 دیدگاه